لولا داسیلوا؛ بازگشت به رینگ سیاست
سمیرا مصطفی نژاد - روزنامه‌نگار
لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور پیشین برزیل، برای حضور در دور بعدی انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور اعلام آمادگی کرده است. از زمان حضور «لولا» در عرصه سیاست کمی بیش از 2دهه می‌گذرد اما این فاصله زمانی با وجود اتهامات مالی که علیه او مطرح بوده، از محبوبیت او نکاسته است. اکنون او با اتکا بر همین محبوبیت قصد بازگشت به قدرت را دارد.
انتظار می‌رود بازگشت لولا به قدرت با توجه به محبوبیت او در برزیل، بازگشتی شکوهمندانه داشته باشد. خاطرات گذشته در خاطره جمعی برزیلی‌ها سنگین‌تر از اتهاماتی است که برای مدتی میراث لولا را خدشه‌دار کرده بود.
داسیلوا قصد دارد در آستانه بازگشتش به عرصه قدرت، تکنیک انتخاباتی‌ای که در گذشته منجر به پیروزی او شد را در پیش گیرد. او در سال2002 به‌واسطه گفت‌وگو با اقشار مختلف جامعه، مذاکره و جذب نیروهای متحد از احزاب مختلف به‌ویژه از احزاب میانه‌روی برزیل موفق شد پیروز انتخابات شود. در این میان، بحرانی‌شدن وضعیت اقتصادی برزیل طی سال‌های اخیر هم برای او یک برگ برنده است. تبعات ناشی از همه‌گیری کرونا، بیکاری و فقر هر روز بیش از گذشته اقتصاد این کشور را به عقب می‌راند. بازگشت لولا در چنین وضعیتی با وعده تضمین آینده برای برزیلی‌ها می‌تواند برای رقبای انتخاباتی او دردسرساز باشد. سابقه درخشان و خاستگاه مردمی لولا، محبوبیت او را فراتر از تمام اتهامات مالی گذشته‌اش قرار داده است؛ اتهاماتی که توانستند برای مدتی لولا داسیلوا را از روزهای اوج به زیر بکشانند.
«لوئیز ایناسیو داسیلوا» 76ساله متولد منطقه «کائتس» شهر «گارانهونز» برزیل است. او در سال1982 لقبش یعنی «لولا» را به نام فامیلی‌اش اضافه کرد و از آن زمان به همین نام مشهور شد. تولد لولا در خانواده‌ای پر‌جمعیت باعث شد او نتواند سال‌های زیادی را در مدرسه سپری کند و از کودکی برای کمک به خانواده دستفروشی می‌کرد و کفش‌های رهگذران را واکس می‌زد. او در 19سالگی زمانی که کارگر تراشکاری شده بود، یکی از انگشتان دست چپش را در سانحه‌ای از دست داد. همین حادثه و تلاش زیاد او برای درمان انگشتش باعث شد به عضویت در اتحادیه‌های کارگری علاقه‌مند شود. از همان سال‌ها بود که داسیلوا فعالیت‌های صنفی خود را آغاز کرد. در سال‌های1975 و 1978 در 2شهر صنعتی «دیادِما» و «سائو‌برناردو دوکامپو» به‌عنوان رئیس اتحادیه فلزکاران برگزیده شد. لولا در اواخر دهه1970 که برزیل هنوز تحت سلطه حکومت دیکتاتوری بود، فعالیت‌های صنفی-سیاسی خود را گسترش داد و حتی به‌خاطر این فعالیت‌ها به زندان افتاد.
لولا در سال1980 با همکاری گروهی از دانشگاهیان و رهبران سیاسی، حزب کارگر برزیل را تاسیس کرد. 3سال پس از آن، اتحادیه ملی تجارت برزیل هم به کوشش او تشکیل شد. او که در سال1982 یک‌بار شانس خود را در انتخابات فرمانداری سائو‌پائولو آزمایش کرده بود، 4سال بعد توانست وارد مجلس برزیل شود. داسیلوا در سال‌های1989، 1994 و 1998 به‌عنوان نامزد رسمی حزب کارگر برزیل، در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرد و هر 3بار شکست خورد. اما تلاش‌های او در دور دوم انتخابات بعدی ریاست‌جمهوری به بار نشست و در سال2002 با کسب 61.3درصد آرا به‌عنوان رئیس‌جمهور برزیل انتخاب شد. این پیروزی در دور بعدی انتخابات هم تکرار شد.
با پایان دوران ریاست‌جمهوری، داسیلوا قدرت را در شرایطی ترک کرد که در میان برزیلی‌ها محبوبیتی 80درصدی داشت. حدود 5سال پس از کناره‌گیری از قدرت، لولا پیشنهاد جانشینش یعنی دیلما روسف را برای حضور در کابینه پذیرفت؛ پیشنهادی که می‌توانست لولا را از گزند اتهامات متعدد فساد مالی که در آن سال‌ها علیه او در حال تقویت‌شدن بود، در امان نگه دارد. این اتهامات در نهایت در سال‌های2016 و 2017 به شکایت‌هایی رسمی علیه او و روسف تبدیل شد. دادستانی برزیل لولا داسیلوا، دیلما روسف و 6نفر دیگر از اعضای حزب کارگر را درگیر پرونده جنجالی فساد مالی شرکت نفتی «پتروبراس» کرد. پولشویی، رشوه و دریافت سود غیرقانونی از اتهامات اصلی مطرح در این پرونده علیه روسف و لولا بودند. در نهایت دادگاه فدرال لولا را ابتدا به تحمل 9سال‌ونیم و کمی بعد 12سال‌ونیم زندان محکوم کرد. لولا و روسف در تمام مدت برگزاری دادگاه، هر نوع اتهامی علیه خود را تکذیب می‌کردند و منشأ این اتهامات را انگیزه‌های سیاسی می‌دانستند. لولا در سال2018 به زندان رفت و 19ماه بعد، به حکم دیوان عالی برزیل آزاد شد. این حکم شامل او و 5هزار زندانی دیگری شد که قبل از نهایی شدن احکام‌شان به زندان افتاده بودند. در نهایت مصایب قضایی لولا در سال2021 پایان یافت تا او فرصتی دوباره برای بازگشت به لیگ جهانی رهبران سیاسی داشته باشد. دادگاهی فدرال در اوایل سال‌جاری لولا را از تمام اتهامات فساد مالی تبرئه کرد. لولا داسیلوا در سال‌های ریاست‌جمهوری خود برزیل را به‌سوی فراوانی اقتصادی و اعتبار جهانی سوق داد. با این همه تنها پس از آغاز دادگاه‌های فساد مالی او بود که تأثیر ناخوشایند بعضی از سیاست‌های مالی او بر اقتصاد برزیل نمایان شد. اگرچه میلیون‌ها برزیلی در دوران ریاست‌جمهوری او از فقر و نابرابری نجات یافتند، اما بسیاری از پروژه‌های اجرا شده توسط دولت لولا از نظر منتقدان او ناپایدار، پرخرج و آلوده به فساد مالی بوده‌اند. لولا هرگز مسئولیت رکود اقتصادی و رسوایی عظیم رشوه‌گیری که سال‌ها پس از پایان ریاست‌جمهوری او گریبان اقتصاد برزیل را گرفته بود، نپذیرفت. همین جو منفی علیه لولا و جانشین او «دیلما روسف» باعث شد «ژائیر بولسونارو»، سیاستمدار راست افراطی برزیل، با ادعای مقابله با فساد و تبهکاری به قدرت برسد. امروز اما این بولسونارو است که با انبوهی از پرونده‌های فساد، افزایش نرخ بیکاری و فقر و 2رقمی‌شدن نرخ تورم مواجه است. تمام این عوامل در کنار مدیریت ضعیف همه‌گیری کرونا در برزیل که منجر به مرگ 600هزار نفر شده است باعث شد تا محبوبیت بولسونارو کاهش پیدا کند. در جدیدترین نظرسنجی انجام شده در برزیل، میزان محبوبیت بولسونارو 31درصد و محبوبیت لولا داسیلوا 56درصد اعلام شده است؛ وضعیتی که می‌تواند به سکوی پرش دوباره لولا داسیلوا تبدیل شود.
